Форма входа

Поиск

Наш опрос

Бу сайтни қандай бахолайсиз?
Всего ответов: 159

Статистика





Четверг, 28.03.2024, 17:06
Приветствую Вас Гость | RSS
Жадидлар харакати
Главная | Регистрация | Вход
Abdulhamid Sulaymon o'g'li Cho'lpon - Жадидлар форуми


[ Новые сообщения · Участники · Правила форума · Поиск · RSS ]
  • Страница 1 из 1
  • 1
Жадидлар форуми » Инқилобгача бўлган давр » Харакат фаоллари » Abdulhamid Sulaymon o'g'li Cho'lpon
Abdulhamid Sulaymon o'g'li Cho'lpon
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:11 | Сообщение # 1
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
Bu bo'limda jadidchilik namoyondasi Abdulhamid Sulaymon o'g'li Cho'lponning hayoti haqida ma'lumotlar va ijodidan namunalar berib boramiz.
 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:13 | Сообщение # 2
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
CHO’LPON (ABDULHAMID SULAYMON O’G’LI)
(1897-1938)

O’zbek adabiyotining atoqli namoyandalaridan biri Abdulhamid Sulaymon o’g’li Yunusov — Cho’lpon 1897 yilda Andijonning «Qatorterak» mahallasida ziyoli oilasida dunyoga kelgan. Onasi uy bekasi bo’lgan. Otasi Sulaymonqul mulla Muhammad Yunus o’g’li (1874-1929) dehqonchilik, hunarmandchilik, bazzozlik bilan shug’ullangan.

Taniqli jurnalist, yozuvchi va o’qituvchi Mo’minjon Muhammadjonovning (Mo’min kofir) «Turmush urinishlari» kitobida qayd etishicha, Cho’lponning otasi Sulaymonqul o’z davrining yetuk ziyolisi, ma’rifatparvar kishisi bo’lgan. U «Rasvo» taxallusi bilan she’rlar yozgan. Mistik g’azallar qatori hayotbaxsh misralar yaratib, «Devon» ham tuzgan.

Cho’lpon avval eski maktabda, so’ngra esa Avdijon va Toshkentdagi obro’li madrasalarda tahsil olib, turk, arab, fors tillarini mukammal o’zlashtiradi. Sharq ijtimoiy-siyosiy qarashlaridan oziqlanadi. Firdavsiy, Sa’diy, Hofiz, Dehlaviy, Nizomiy, Umar Hayyom, Alisher Navoiy, Abdulla To’qay kabi buyuk so’z san’atkorlari ijodini mehr bilan o’rganadi. Shu bilan birga, Andijondagi rus-tuzem maktabida rus tilini chuqur o’zlashtirishi natijasida jahon adabiyoti durdonalari bilan yaqindan tanishish imkoniyatiga ega bo’ladi. Ayni chog’da Turkistonda 1905 yillarda kamol topa boshlagan ma’rifatparvarlik yo’nalishi ta’sirida shakllana bordi. Mahmudxo’ja Behbudiy, Abdulla Avloniy kabi atoqli ma’rifat targ’ibotchilari va tashkilotchilariga ergashdi, ma’rifatchi adib bo’lib shakllandi.

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:14 | Сообщение # 3
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
Cho’lponning ijodi 1913-1914 yillardan boshlanga bo’lib, u avval «Qalandar», «Mirzaqalandar», «Andijonlik» va nihoyat Cho’lpon (Tong yulduzi) taxallus bilan ijod qila boshladi. U ham shoir, ham nosir, ham dramaturg sifatida o’z xalqi adabiyoti ravnaqiga salmoqli hissa qo’shdi. Uning dastlabki asarlari «Sadoi Turkiston», «Sadoi Farg’ona» kabi mahalliy ro’znomalarda, shuningdek, Orenburgda chiqadigan «Sho’ro» nomli oynomada ham nashr etiladi. Xususan, Cho’lponning «Ishtirokiyun», «Qizil bayroq», «Turkiston» hamda «Buxoro axbori» kabi ro’znomalardagi faoliyati ham uning ijodiy shakllanishida mahorat maktabl bo’lib xizmat etdi.

Cho’lpon ocherknavis va publitsist sifatida ham barakali ijod dildi. 1914-1917 boshlarda «Bahor ovullari», «O’sh», «Vatanimiz Turkistonda temir yo’llar» hamda «Do’xtir Muhammadiyor» asarlarnda madaniyat va ma’rifat targ’ibotchisi sifatida maydonga chiqdi. Oktyabr to’ntarishidan keyingi 1920-1924 yillarda hayotda sodir bo’layotgan xush va noxush o’zgarishlarni qalamga oldi. Uniig «Yo’lda bir kunduz», «Yo’lda bir kecha», «Sharq poyezdi keldi», «Sharq uyg’ongan», «Chimkent», «Quturgan mustamlakachilar», «Yo’l esdaligi» singari o’nlab sayohat ocherklari va publitsistik maqolalari yaratildi. Mazkur asarlarda chorizm mustamlakachilari va mahalliy hokim sinf yetkazgan jabru jafo yetmagandek, fuqarolar urushi davri ofatlari, fojealari, mehnatkash xalqni yana bir bor jabrlaganligini qoraladi.

Cho’lpon 1922-1926 yillarda o’zining «Tong sirlari», «Uyg’onish» va «Buloqlar» kabi uchta she’riy to’plamini nashr ettirdi. 30-yillarga kelib «Soz» va «Jo’r» kabø she’riy to’plamlari tayyorlandi. Ammo «Soz»i chop etiladi-yu, «Jo’r» to’plami katag’onlik shamoli tuzog’iga ilinib, qolib ketadi. Shoir to’plamlari orasida «Buloqlar» (1922) ajralib turadi. Unda shoir yaxlit holda mazlum Sharq taqdiri fojeasi haqida o’z qarashlarini to’kib soladi. To’plam besh bo’limdan iborat bo’lib, «Sharq uchun», «Sezgilar», «Sevgi», «Qora yo’llar» va «Qor qo’ynida» deb nomlanadi. Shoirning o’zi qayd etishicha, mazkur she’riy guldasta «Jahon fotihlari changalida ezilib yotqon Sharq o’lkalariga bag’ishdanadir». Jumladan, «Amirning o’limi» she’rida shunday misralarni o’qiymiz:

Ko’nglimda yig’lagan malaklar kimlar,
Sharqning onalari, juvonlarimi?
Qarshimda ingragan bu jonlar kimlar,
Qullar o’lkasining insonlarimi?

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:14 | Сообщение # 4
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
Cho’lpon 1925 yillarga kelib «Muhit kuchli ekan, egdim bo’ynimni» deya ijod sohasida qarashlarining o’zgarganligini e’tirof etadi. Uning «Mening tovushim», «Kuz», «Buzilgan o’lkaga», «Yupatmoq istagi» kabi dardchil she’rlari yoniga «Qizil bayroq», «Xalq», «Qo’zgolish», «Qor», «Bir tilla qo’ng’iz», «Yaproq uchun» kabi umidli, armonli va fayzli she’rlari qo’shildi. Shoir yaratgan ikki yuzdan ortiq she’riy asarlar o’z xalqi, yurti, baxti, kelajagi, mustaqilligi, ozodligi haqidagi kurashning adabiy solnomalaridandir.

Cho’lpon yetuk lirik shoirgina emas, yirik nosir sifatida o’nlab publitsistik maqolalar, ocherk va hikoyalar, «Qor qo’ynida lola», «Yov» qissalari va «Kecha va kunduz» (1938) kabi ajoyib romanining birinchi («Kecha») qismini nashr ettirgan iste’dodli adib hamdir.

U dramaturg sifatida ham salmoqli ijod qilgan. Uning «Xalil farang», «Cho’rining isyoni» kabi kichik p’esalari, «O’rtoq Qarshiboyev», «Mushtumzo’r» kabi yetuk dramalari hamda ko’p vaqt sahnadan tushmagan «Yorqinoy» p’esalari mashhur bo’lgan. Shuningdek, rus yozuvchisi V. Yan bilan hamkorlikda «Hujum» dramasini yaratgan.

Cho’lpon adabiy tanqid sohasida «Sho’ro hukumati va sadoi nafisa», «Adabiyot nedur?» kabi mazmunli maqolalar ham yaratgan. Shuningdek, Cho’lpon mohir tarjimon sifatida M. Gorkiyning «Ona», A. S. Pushkinning «Dubrovskiy» qissasi va «Boris Godunov» kabi p’esalarini hamda V. Shekspnrnnng mashhur «Hamlet»ini o’zbekchaga o’girgan.

Cho’lpon ham Fitrat va Abdulla Qodiriy kabi qatag’onlik siyosati qurboni bo’lgan. U 1937 yilning 14 iyulida qamoqqa olinib, 1938 yilning 4 oktyabrida otib tashlangan. 1956 yilda oqlanib, 1991 yildagina birinchi bor «Yana oldim sozimni» nomi bilan eng yaxshi she’riy asarlari to’plam holida nashr etildi. Keyingi bir jildlik kitobidan uning kengaytirilgan tarjimai holi, (prof. O. Sharafiddinov) «Kecha va kunduz» romani o’rin olgan.

Hozirgi kunda Cho’lpon nomida nashriyot, ko’cha, mahalla, kutubxona va maktablar qo’yilgan. Uning Fozila (1906), Foiqa (1903) ismli qizlari va nabiralari Namanganda yashaydi. Unga 1991 yil 25 sentyabrda «Yana oldim sozimni» kntobi uchun Alisher Navoiy nomidagi O’zbekiston Respublikasi Davlat mukofoti berildi.

Manba: www.ziyouz.com

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:15 | Сообщение # 5
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
КЎНГИЛ

Кўнгил, сен мунчалар нега
Кишанлар бирла дўстлашдинг?
На фарёдинг, на додинг бор,
Нечун сен мунча сустлашдинг?
Ҳақорат дилни оғритмас,
Тубанлик мангу кетмасми?
Кишанлар парчаланмасми,
Қиличлар энди синмасми?
Тириксан, ўлмагансан,
Сен-да одам, сен-да инсонсан;
Кишан кийма, бўйин эгма,
Ки, сен ҳам ҳур туғилғонсан!..

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:15 | Сообщение # 6
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
ЮРТ ЙЎЛИ

Узоқ… оғир йўлға чиққан йўлчимен,
Бу йўлларда қилағузим юлдуздир.
Мен юртимнинг пок истакли кучимен,
У юлдузнинг тугалиши кундуздир.

Томирларим, олов каби қайнаған
Қонларини кечмишлардан олмишдир.
Билагимда ирғиб, чопиб ўйнаған
Унутма, ким оёқларинг толмишдир.

Узоқ йўлнинг йўлчисимен, борамен,
Истагимни бу йўллардан оламен.

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:18 | Сообщение # 7
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
ХАЛҚ

Халқ денгиздир, халқ тўлқиндир, халқ кучдир.
Халқ исёндир, халқ оловдир, халқ ўчдир…
Халқ қўзғалса куч йўқдир, ким тўхтатсин.
Қувват йўқ, ким халқ истагин йўқ этсин.
Халқ исёни салтанатни йўқ қилди.
Халқ истади, тож ва тахтлар йиқилди…

Халқ истаги*: озод бўлсин бу ўлка,
Кетсун унинг бошидаги кўланка.
Бир қўзғалур, бир кўпирар, бир қайнар,
Бир интилур, бир ховлиқар, бир ўйнар,
Йўқликни-да, очликни-да йўқ этар,
Ўз юртини ҳар нарсага тўқ этар…

Бутун кучни халқ ичидан олайлик,
Қучоқ очиб халқ ичига борайлик!

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:21 | Сообщение # 8
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
ВИЖДОН ЭРКИ

(Тутқунларға)

Эй тутқунлар, эй эзилган,
Эй қийналған йўқсул эллар!
Эй умидсиз, эҳ чизилған
Дор олдига… оппоқ диллар!

Эй бевалар, бечоралар,
Эй боғланған кишанларга,
Эй эрк учун оворалар,
Кўп ялинманг сиз уларға!

Бўрилардан омон кутмак
Тентакларнинг ишидир ул.
Ҳар маънини ҳатлаб ўтмак
Турмушда энг тўғри бир йўл.

Зулм олдида ҳар бир нарса,
Эҳтимол, ки бўйнин эгар.
Агар зулм авжга келса,
Кўк боши-да ерга тегар.

Ҳайвонларға, инсонларға
Золим эга бўлмай қолмас.
Фақат эркин виждонларға
Эга бўлмак мумкин эрмас!..*

 
SaidnosirДата: Понедельник, 13.10.2008, 17:24 | Сообщение # 9
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
ЮРТ ЙЎЛИ
Узоқ… оғир йўлға чиққан йўлчимен,
Бу йўлларда қилағузим юлдуздир.
Мен юртимнинг пок истакли кучимен,
У юлдузнинг тугалиши кундуздир.

Томирларим, олов каби қайнаған
Қонларини кечмишлардан олмишдир.
Билагимда ирғиб, чопиб ўйнаған
Унутма, ким оёқларинг толмишдир.

Узоқ йўлнинг йўлчисимен, борамен,
Истагимни бу йўллардан оламен.

 
SaidnosirДата: Суббота, 29.01.2011, 22:27 | Сообщение # 10
Генералиссимус
Группа: Администраторы
Сообщений: 19
Репутация: 0
Статус: Offline
G’AFLAT
“…Biz, olam kitobini yanglish o’qiymiz da ‘U bizni aldaydir.’ deymiz.”

R.Tag’or

Tonglarning sirlari torni keng yoyganda,
Biz-g’ofil uyquning qa’rida qolamiz.
Tolgan oy ko’klarda suzulib borganda,
Biz-qopal, tongliqning qahrida qolamiz.

Yolg’onlar, aldashlar boshlangan damlarda
Uyqumiz ochilib, borliqqa chiqamiz.
Bir zamon qilichlar hech turmas qinlarda…

Shul zamon, biz, xatto, ko’klarda uchamiz!
Derlarki: “Oylarning nurida vafo yo’q!”
Demeslar ularki: “Ayib bizda, biz buzuq!”

Andijon 1923

 
Жадидлар форуми » Инқилобгача бўлган давр » Харакат фаоллари » Abdulhamid Sulaymon o'g'li Cho'lpon
  • Страница 1 из 1
  • 1
Поиск:


Copyright MyCorp © 2024